Dat een kind ’s nachts wakker wordt hoeft op zich niets bijzonders te zijn. Tenzij het meerdere keren per nacht of elke nacht voorkomt. Dat kinderen ‘s nachts roepend of gillend wakker worden kan verschillende oorzaken hebben. Het kan onder andere gaan om enge dromen of gewoonte gedrag (een vraag om aandacht). Een zeer angstige droom waar je wakker van wordt, noemen we een nachtmerrie. In dit artikel meer informatie over angstdromen en nachtmerries bij kinderen. Wat is het, wanneer komt het voor en kun je het als ouder voorkomen of verhelpen?

Kinderen & dromen
Dromen is iets wat iedereen doet, jong of oud. Hoewel sommige mensen zich nooit een droom herinneren.  Wat precies de functie van dromen is blijft ondanks de vele theorieën nog onduidelijk. Het zou een rol spelen bij het lange termijngeheugen en helpt bij de verwerking van de informatie en gebeurtenissen van de vorige dag. Een ding is duidelijk: dromen is een essentieel onderdeel van de slaap. De kans op dromen is het grootst tijdens de zogenoemde REM-slaap. Tijdens de REM-slaap is er veel hersenactiviteit.  Uit onderzoek blijkt dat iedereen REM-slaap heeft en minstens vijf keer per nacht droomt. Alleen wanneer iemand wakker wordt tijdens of net na een droom kan hij/zij zich de inhoud ervan herinneren. Dromen van drie tot vijfjarigen blijken vooral over dieren en lichamen te gaan. Naarmate het kind ouder wordt en zich verder ontwikkeld, komt hier meer variatie in. Kinderen kunnen vaak vanaf het derde levensjaar vertellen over hun dromen. Afhankelijk van de spraakontwikkeling van het kind zal dit nog wel wat moeite kosten.

Wanneer en hoe ontstaan angstdromen
Vanaf dat een kind ongeveer achttien maanden oud is kunnen angstdromen voorkomen. In de leeftijdsfase tussen de twee en drie jaar kunnen kinderen dromen/fantasie en werkelijkheid nog niet van elkaar onderscheiden. Hoe angstdromen ontstaan is moeilijk te zeggen. Het kan te maken hebben met angsten die overdag ontstaan zijn en in de donkere slaapkamer naar boven komen, met oververmoeidheid door bijvoorbeeld slaaptekort, een drukke/inspannende dag en angsten van de ouder(s). Ook ziekte, laat eten, slapen op de rug of slapen in een te warme kamer of bed kunnen van invloed zijn op het ontstaan van enge dromen of nachtmerries.

Verschil tussen angstdromen en nachtmerries
Het verschil tussen een ‘gewone’ angstige droom en een nachtmerrie zit vaak in het moment van wakker worden. Een droom herinnert een kind  zich nadat hij of zij op een normale manier wakker geworden is, vaak de volgende morgen pas. Een nachtmerrie veroorzaakt dat een kind direct (’s nachts) wakker wordt met een duidelijke herinnering aan de langdurige enge gebeurtenissen in de nachtmerrie. Nachtmerries zijn vaak angstaanjagend omdat ze gaan over een bedreiging van het leven, de veiligheid of eigenwaarde.

Het is onduidelijk hoe vaak nachtmerries bij kinderen voorkomen. Maar uit onderzoek blijkt dat nachtmerries bij kinderen tussen de drie en zes jaar zo vaak voorkomen dat 10 tot vijftig procent van de ouders zich zorgen maken. Ongeveer een kwart van de kinderen in deze leeftijdsfase heeft minstens één nachtmerrie per week. Een nachtmerrie komt vaak voor in het laatste deel van de nacht, als er veel REM-slaap is.

Het is onduidelijk hoe vaak nachtmerries bij kinderen voorkomen. Maar uit onderzoek blijkt dat nachtmerries bij kinderen tussen de drie en zes jaar zo vaak voorkomen dat 10 tot vijftig procent van de ouders zich zorgen maken.

Tips om nachtmerries te voorkomen of verminderen
Hoewel bijna geen enkel kind opgroeit zonder nachtmerrie(s), is het geen onschuldig verschijnsel dat ‘erbij hoort’. Nachtmerries kunnen een kind erg van streek maken en ene effect kan zijn dat het niet meer durft te slapen uit angst voor herhaling.

  • Het is heel belangrijk om je kind te troosten na een nachtmerrie. Knuffel je kind en luister goed naar wat hij of zij zegt. Wacht tot het kind gekalmeerd is en verlaat dan pas de kamer.
  • Door samen te praten over de droom kun je jouw kind bijvoorbeeld een nieuw (positief) einde of verloop voor de droom laten verzinnen. Laat vooral het kind zelf vertellen over de droom zodat het zich begrepen voelt. Stel open vragen en help je kind om de gevoelens te benoemen.
  • Neem je kind en de angsten serieus. Alleen de reactie ‘het is maar een droom’ is voor kinderen niet helpend. Het leek  voor hen heel echt en de enge gevoelens zijn er werkelijk.
  • Kinderen hebben vaak veel steun aan een knuffel in bed en een klein nachtlampje als ze last hebben van enge dromen.
  • Neem je kind liever niet bij jou in bed na een nachtmerrie. Onbewust kan dit de boodschap geven dat het op jullie kamer veiliger is dan in het eigen bed. Op deze manier kunnen meer slaapproblemen ontstaan.
  • Door overdag te praten over de dromen van het kind kun je proberen de eventuele onderliggende angst te achterhalen zodat deze aangepakt kan worden. (NB: er is niet altijd sprake van een onderliggende angst, soms komt een nachtmerrie voort uit fantasie)
  • Wanneer er sprake is van slaaptekort kan een kind eerder last krijgen van nachtmerries omdat de behoefte aan diepe slaap groter is. Probeer het slaaptekort op te lossen door eventueel een middag dutje of vervroegde bedtijd te hanteren.
  • Voor het slapen gaan samen de dag doornemen kan kinderen helpen om de nare gebeurtenissen van die dag te verwerken. Het kind kan op deze manier uiting geven aan zijn/haar gevoelens. Sluit het gesprek wel af met een leuk onderwerp of voorlees verhaal om de positieve gevoelens te versterken.
  • Een rustig en vast bedritueel kan helpen bij het voorkomen van nachtmerries.
  • Sommige kinderen ontspannen goed voor het slapen gaan door het doen van Yoga of een meditatie. Er zijn verschillende Yoga oefeningen online te vinden die kunnen helpen. De sprookjesmeditatie boeken van M. Viegas zijn een leuke manier om te ontspannen voor kinderen vanaf 5 jaar.
  • Probeer stress in  het gezin zo veel mogelijk te voorkomen en beperken.

Gillend wakker worden aan het begin van de avond – Pavor Nocturnus
Soms komt het voor dat je zelf ’s avonds laat lekker languit op de bank zit en je opeens een vreselijke gil uit de slaapkamer van je kind hoort. Je gaat zo snel mogelijk naar de slaapkamer om te kijken wat er is: een nachtmerrie, een ziekte, uit het bed gevallen? Als je in de slaapkamer komt tref je het kind rechtop in bed, met de ogen open, zwetend en met een snelle hartslag staart hij/zij voor zich uit. Het lukt je niet je kind te troosten en een paar minuten later valt het weer in slaap.
Dit is een voorbeeld van Pavor Nocturnus (nachtelijke paniek), iets wat vanaf de leeftijd van achttien maanden voor het eerst kan voorkomen tot ongeveer zes jaar.  Zo’n 3% van de kinderen heeft hier last van en groeien er vanzelf weer overheen.  Een verschil met de nachtmerries is dat een kind zich van de Pavor Nocturnus niets kan herinneren, moeilijk wakker te krijgen is (ook ’s morgens) en het treed vaak op in de eerste kwart van de slaap. Daarom lig je als ouder vaak nog niet in bed wanneer dit gebeurt. De oorzaak van Pavor Nocturnus is onbekend. Je hoeft je hier als ouder geen zorgen om te maken. Kinderen hebben geen last van deze stoornis en groeien er vanzelf weer over heen.

Heeft jouw kind vaak last van nachtmerries of heb je meer vragen/zorgen? Neem dan contact op via het aanmeldformulier voor een persoonlijk advies.